Μια πολιτεία με ιστορία

Η ιστορία του Ευόσμου αρχίζει το 1818. Τότε, οι ντόπιοι ολιγάριθμοι κάτοικοι της περιοχής μας, στην πλειοψηφία τους κτηνοτρόφοι, χτίζουν την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου. Στις επόμενες δεκαετίες έχουμε την εγκατάσταση και άλλων κατοίκων, κυρίως Βλάχων από το Πάικο, προσφύγων από Βαλκανικές χώρες εξαιτίας του Α’ Βαλκανικού πολέμου και φυσικά, ξεριζωμένων Ελλήνων από τον Κουκλουτζά της Σμύρνης.

Ο Κουκλουτζάς στη Σμύρνη

Ο Κουκλουτζάς ήταν ένας οικισμός 6 χιλιόμετρα ανατολικά της Σμύρνης, στις πλαγιές του βουνού Κοκλού. Η τοποθεσία του, μέσα σε δάση και ευώδεις θάμνους και με θέα στη γύρω περιοχή, το καθιστούσε και ως παραθεριστικό κέντρο της Σμύρνης. Η επίσημη ονομασία του ήταν «Κουκουλούτζε». Στα ελληνικά τον αποκαλούσαν «Κορυφάσιο», ονομασία που φαίνεται να αποδόθηκε από μετανάστες του Κορυφασίου Πυλίας.

Στα τέλη του 18ου αιώνα και στις αρχές του 19ου αιώνα σημειώνεται ένα μεγάλο ρεύμα μετανάστευσης από την Πελοπόννησο, τη Θεσσαλία, την Ήπειρο και τα νησιά του Αιγαίου προς τις περιοχές της Μικράς Ασίας και κυρίως τη Σμύρνη και τον Κουκλουτζά. Στις αρχές του 20ου αιώνα, ο Κουκλουτζάς είχε πληθυσμό περίπου 5.000 κατοίκους, με τους περισσότερους να είναι ελληνορθόδοξοι και Έλληνες υπήκοοι. Το εισόδημά τους βασιζόταν κυρίως στη σουλτανίνα σταφίδα, στο σταφύλι ροζακί και στα κρασιά. Το χωριό είχε έως δέκα αποστακτήρια αλκοόλης και πέντε ελαιοτριβεία.

Ο Κουκλουτζάς διέθετε επίσης τρία κοινοτικά σχολεία (ένα αρρεναγωγείο, ένα παρθεναγωγείο και ένα νηπιαγωγείο) και κάποια ιδιωτικά ελληνικά σχολεία, τρεις εκκλησίες (η πιο σημαντική ήταν η εκκλησία των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου με το ωραίο της καμπαναριό) και από το 1907 μια φιλεκπαιδευτική αδελφότητα: τη "Φιλομουσία". Έντονη ήταν η πνευματική κίνηση των ελληνορθοδόξων του Κουκλουτζά, κάτι που αποδεικνύει και η μαρτυρία για το τυπογραφείο του οικισμού, το πρώτο τυπογραφείο που λειτούργησε στην περιοχή της Ιωνίας το 1813.

Από τον Αύγουστο του 1922, όπου όλος ελληνικός πληθυσμός εγκατέλειψε την φλεγόμενη πόλη της Σμύρνης, λίγοι μόνο από τους κατοίκους του Κουκλουτζά που επιβίωσαν. Εγκαταστάθηκαν εδώ, στη δυτική Θεσσαλονίκη, στο παλιό Χαρμάνκιοϊ  και ίδρυσαν τον οικισμό Νέος Κουκλουτζάς. Άλλοι εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα, στην Καισαριανή. Μάλιστα, στην πλατεία του Μητροπολιτικού Ιερού ναού Αγίου Νικολάου Καισαριανής υπάρχει πέτρινο μνημείο, που αναπαριστά τις εννέα βρύσες του μικρασιατικού χωριού Κουκλουτζάς.

Σήμερα, ο Κουκλουτζάς της Σμύρνης φέρει την τούρκικη ονομασία Αλτίνταγ (Altındağ), που σημαίνει «χρυσό βουνό». Η ονομασία αυτή δόθηκε καθώς θεωρήθηκε πως στο βουνό οι παλιοί Έλληνες κάτοικοι έθαψαν τους θησαυρούς τους.

Νέος Κουκλουτζάς – Εύοσμος

Λίγο πριν την Ελληνική Επανάσταση, το 1818, οι λίγοι κτηνοτρόφοι κάτοικοι της περιοχής χτίζουν την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου και δημιουργείται έτσι το πρώτο σημείο αναφοράς του οικισμού. Πολλά χρόνια αργότερα, το 1922 ο πληθυσμός αυξάνεται κατά πολύ, με την εγκατάσταση προσφύγων που έρχονται από τη Μικρά Ασία, κυρίως από τον Κουκλουτζά. Τέσσερα χρόνια μετά την προσφυγική εγκατάσταση ο οικισμός μετονομάσθηκε «Νέος Κου​κ​λ​ο​υ​τ​ζ​ά​ς». Το τοπωνύμιο διατηρήθηκε για τρεις δεκαετίες, ώσπου το 1955 μετονομάστηκε σε «Εύοσμος» σε μετάφραση της προηγουμένης τουρκικής ονομασίας.

Οι μνήμες από την πατρίδα του ξεριζωμού παραμένουν μέχρι και σήμερα, μιας και τρεις κεντρικές οδοί του Ευόσμου φέρουν, αντίστοιχα, τρία σημαντικά τοπωνύμια της Μικράς Ασίας, προς τιμήν των μικρασιατικών ιστορικών καταβολών των κατοίκων:

- Η οδός Σμύρνης, που μας θυμίζει και σήμερα την πανέμορφη πρωτεύουσα της Ιωνίας.

- Η οδός Νυμφαίου, προς τιμήν της αρχαίας ελληνικής αποικίας στην Ιωνία της Μικράς Ασίας.

- Η οδός Μαιάνδρου, που μας παραπέμπει στον ομώνυμο ποταμό της Μικράς Ασίας.